Mediawijsheid, wat is dat nou eigenlijk?

Misschien heb je de term ‘mediawijsheid’ weleens voorbij horen komen. Je ziet het woord steeds vaker opduiken, maar wat betekent het precies?

Mediawijsheid is onderdeel van digitale geletterdheid: de vaardigheden en kennis die nodig zijn om effectief en kritisch te kunnen functioneren in een steeds digitaler wordende wereld. Als je digitaal geletterd bent, dan kun je op een verantwoordelijke en doordachte manier omgaan met digitale technologieën. Onder digitale geletterdheid vallen ook ICT-vaardigheden (het kunnen omgaan met computers) en informatievaardigheden (relevante informatie kunnen zoeken, selecteren en gebruiken).

De term mediawijsheid werd in 2005 geïntroduceerd door de Raad voor Cultuur. Mediawijsheid is het aanleren van kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met (online) media. Verstandig omgaan met media is noodzakelijk om als burger goed te kunnen functioneren in de digitale samenleving.

Als je mediawijs bent, kun je media op een positieve manier inzetten ter informatie, vermaak en voor het onderhouden van sociale contacten. Het stelt je in staat om je doelen te realiseren op uiteenlopende gebieden, zoals vrijetijdsbesteding, zelfontplooiing, identiteitsontwikkeling, gezondheid en verbinding met anderen. Daarnaast kun je digitale media inzetten voor je opleiding, werk en om contact te leggen met bedrijven en andere instanties.

Mediawijsheid is een containerbegrip. Het komt neer op het veilig en slim inzetten van alle beschikbare media – digitaal en analoog – om de kwaliteit van je leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal in de maatschappij kunt deelnemen.

Mediawijsheid op school
Onze maatschappij is hard aan het veranderen van een industriële naar een kennis- en netwerksamenleving. Door technologische ontwikkelingen en digitalisering wordt steeds meer werk gedaan door machines en computers. Ons werk verandert en om kinderen en jongeren hier op een goede manier mee te leren omgaan, zijn 21ste-eeuwse vaardigheden nodig. Dit zijn elf competenties, waaronder kritisch denken, samenwerken, zelfregulering en ook mediawijsheid.

Hoewel er al jaren sprake is van het verplicht opnemen van mediawijsheid in het onderwijsprogramma voor basis- en voortgezet onderwijs, wordt deze beslissing voortdurend uitgesteld. Eerst zou het in 2021 zijn, toen twee jaar later en onlangs hoorde ik in het Jeugdjournaal dat mediawijsheid pas in 2027 opgenomen wordt in het lessenaanbod. Dat we momenteel geen Minister van Primair en Voortgezet Onderwijs meer hebben, helpt waarschijnlijk ook niet mee.

Sommige scholen geven wel – vaak incidenteel – les aan hun leerlingen over dit onderwerp, maar bij vele scholen komt het er helaas niet van. Niet gek natuurlijk, als je bedenkt met wat voor uitdagingen schoolbesturen en -leerkrachten al te maken hebben. Ze hebben het druk genoeg.

En toch knaagt er iets, want aan verkeersveiligheid wordt wél structureel aandacht besteed; op basisscholen is verkeerseducatie een wettelijk verplicht lesonderdeel. Nu we ons niet alleen meer fysiek in het verkeer begeven, maar ook dagelijks onderdeel uitmaken van allerlei digitaal verkeer, zou ‘online verkeersles’ op scholen niet gek zijn, toch? Online mediagebruik maakt inmiddels zo’n belangrijk deel van ons leven uit en heeft naast veel positieve kanten – net als ‘echt’ verkeer – ook best een aantal negatieve en zelfs gevaarlijke kanten. Moeten we onze kinderen daar niet tegen beschermen? Of in ieder geval in onderwijzen, zodat zij zelf gewapend zijn met kennis en vaardigheden om zich steeds zelfstandiger in het digitale verkeer te begeven?

Kinderen krachtig maken
Kinderen en jongeren zijn steeds jonger online via (spel)computers, tablets en smartphones. Het wordt steeds moeilijker om te weten wat zij online doen en om hen daarin te begeleiden. Dit betekent dat de jeugd steeds jonger zelfstandig beslissingen moet nemen over bijvoorbeeld het plaatsen van berichten of foto’s, hun eigen gedrag online maar ook over hoe zij reageren wanneer media hun emoties aanspreken.

Het is dus belang dat kinderen niet alleen mediakennis krijgen aangeboden, maar dat zij bijvoorbeeld ook inzicht krijgen in het vaak subtiele beroep dat media doen op hun gevoelsleven. Daarnaast is het nodig om de jeugd te stimuleren zélf na te denken over hun motivatie en mogelijke strategie om slim met media om te gaan. Dat maakt hen krachtig in hún online wereld. Ze moeten het immers zelf doen.

Door de komst van online media en de devices die daarbij horen, zijn kinderen al op jonge leeftijd wereldburgers, maar hun wereldbeeld en levenservaring zijn nog beperkt. Zij hebben recht op een goede begeleiding bij hun online mediagebruik, zodat zij zelf weerbaar worden in de online wereld die voor hen open ligt.

Omdat we van het onderwijs de komende jaren helaas niet veel kunnen verwachten op dit gebied, hebben wij als ouders dus zelf een belangrijke rol in het mediawijs maken van onze kinderen. Pak jij die rol?

Wil je aan de slag met de mediaopvoeding van je kind? Volg dan nu mijn online masterclass Beschermtijd. 

Meer weten?
Wil je meer weten over kinderen, online media en mediaopvoeding? Volg me op Instagram, LinkedIn of meld je hieronder aan voor mijn mailinglist en ontvang gratis mijn e-book 5 valkuilen van schermstrijd in je gezin.