Wat een smartphone doet met het concentratievermogen van je kind

Vanaf 1 januari 2024 mogen leerlingen in het middelbaar onderwijs in de klas geen smartphones, tablets en smartwatches meer gebruiken. En sinds de start van het schooljaar 2024-2025 is er ook op basisscholen geen plaats voor mobieltjes in de klas. Mobiele telefoons leiden af en zorgen ervoor dat leerlingen slechter presteren, vindt de Rijksoverheid. Dit ‘mobieltjesverbod’ op scholen is eigenlijk geen verbod, maar een landelijke richtlijn. Bij sommige middelbare scholen gaan de smartphones in een telefoontas als de leerlingen de klas in komen. Op andere middelbare scholen is de telefoon zelfs helemaal verbannen en verdwijnt-ie bij binnenkomst in het kluisje van de leerling. Dit ‘thuis of in de kluis’-beleid bevordert het onderlinge contact tussen leerlingen buiten de lessen en tijdens de pauzes. Veel gezelliger natuurlijk én bovendien beter voor de sociale vaardigheden.

Afleiding door mobiele telefoon
Er is steeds meer bewijs dat mobiele telefoons in de les schadelijk zijn. Leerlingen kunnen zich minder goed concentreren en hun prestaties lijden eronder. Daar wil de Rijksoverheid leerlingen tegen beschermen.  Alleen als mobiele telefoons noodzakelijk zijn voor de inhoud van de les, zoals in een les over mediawijsheid, zijn ze toegestaan. Daarnaast mogen leerlingen die afhankelijk zijn van hun telefoon, bijvoorbeeld om een medische reden of vanwege een beperking, deze wel gebruiken. Frankrijk heeft al in 2018 een soortgelijke maatregel genomen.  

Waarschijnlijk is de aandacht die social media van leerlingen opeisen de belangrijkste oorzaak van het negatieve effect van smartphones op de leerprestaties. Uit recent Amerikaans onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van de 11- tot 17-jarigen daar minstens 237 notificaties per dag ontvangt. Sommige Amerikaanse tieners krijgen binnen 24 uur zelfs bijna 5.000 van zulke meldingen. Het zijn vrijwel altijd alerts van vrienden op social media. Een kwart van de notificaties komt binnen tijdens schooltijd, 5 procent gedurende de avond en nacht. Ook in de Verenigde Staten gaan intussen steeds meer stemmen op om smartphones in de klas te verbieden.

Invloed smartphone op hersenen
Als kinderen hun smartphone bij zich hebben in de klas of tijdens het maken van huiswerk, is het extreem lastig om de verleiding te weerstaan. Gevolg: ze gaan multitasken. Dat heeft een duidelijk negatief effect op het leerproces.

Langdurig multitasken (dus het steeds wisselen tussen taken) beïnvloedt namelijk de prefrontale cortex, dat verantwoordelijk is voor het uitvoerende functioneren, nadelig.  Dit deel van de hersenen helpt ons werkgeheugen te organiseren, soepel van de ene naar de andere taak over te schakelen, complexe inschattingen te maken en ons te concentreren op relevante informatie. Het helpt ons ook onszelf te managen en onze impulsen te beheersen en emoties te reguleren.  Belangrijk dus.

Tijdens de tienertijd is dit deel van het brein nog volop in ontwikkeling. Hoe het zich ontwikkelt, hangt niet alleen af van de aanleg van een kind, maar ook van de opvoeding thuis, op school en in andere sociale situaties. Continu met schermpjes bezig zijn hindert de ontwikkeling van de prefrontale cortex. Door langdurig te multitasken kost het steeds meer moeite om ergens op te focussen en een taak goed af te ronden. Multitasken tijdens een taak op school, studie of werk kan zelfs tijdelijk een nadelige invloed hebben op het IQ.

Uit Nederlands onderzoek blijkt dat zowel gefragmenteerd smartphonegebruik – het aantal keer dat je gedurende de dag de smartphone erbij pakt – als, in iets mindere mate, voortdurend smartphonegebruik zonder onderbrekingen invloed heeft op het vermogen van tieners om zich te concentreren en hun aandacht ergens op te richten.

 Geen smartphones in de klas én tijdens het huiswerk maken zorgt er dus voor dat het (denk)brein van kinderen zich beter kan vormen. De eerste resultaten van de nieuwe smartphonemaatregelen op middelbare scholen in Nederland zijn positief: leerlingen letten beter op in de lessen én – een ander bonuspunt – ze praten vaker met elkaar tijdens de pauzes.  Dat verbaast vast niemand.

 NB: Dit is een geactualiseerde versie van mijn oorspronkelijke blogpost van 8 januari 2024.

Boekentips
Natuurlijk heeft schermtijd op nog veel meer manieren invloed op de hersenen, maar bovenstaande toelichting geeft aan wat er in de basis gebeurt als tieners onder lestijd of huiswerktijd met hun telefoon bezig zijn. Wil je meer weten over de invloed van schermtijd op het brein? Lees dan Ontketen het brein van je kind van Theo Compernolle, Disconnected van Thomas Kersting of mijn eigen boek Beschermtijd.

Dit artikel bevat affiliate links naar boeken die ik waardevol vind.

Wil je regelmatig tips, tricks en inzichten ontvangen over online mediaopvoeding en digitaal welzijn? Meld je hier aan voor mijn mailinglist. Als bonus ontvang je gratis mijn e-book De 5 valkuilen van schermstrijd in je gezin!