Waarom social media 13 jaar als leeftijdsgrens aanhouden

De meest populaire social media platforms hanteren 13 jaar als minimum leeftijd voor hun ‘gebruikers’. Toch is die leeftijdsgrens makkelijk te omzeilen door een valse geboortedatum op te geven. Dit doen kinderen dan ook in groten getale. Veel Nederlandse kinderen zijn daardoor al jong actief op social media als Snapchat, TikTok en Instagram. Al dan niet met toestemming van hun ouders. En dat terwijl steeds meer onderzoeken uitwijzen dat de impact van social media op kinderen en jonge tieners vaak helemaal niet zo positief is. Social media bedrijven weten dat zelf als geen ander. De vraag is dan ook waar de door social media platformen gestelde (maar niet nageleefde) minimum leeftijd van 13 jaar vandaan komt. Ik zocht het voor je uit. 

Uit het Nationale Social Media Onderzoek 2024 van NewCom blijkt dat van de Nederlandse kinderen van 6 t/m 8 jaar al 26 procent op Snapchat, 30 procent op TikTok en 23 procent op Instagram zit: zo’n kwart van de kinderen in die leeftijdscategorie dus. Van de leeftijdsgroep daarboven (9 t/m 11 jaar) maakt al 38 procent op Snapchat, 45 procent op TikTok en 43 procent gebruik van Instagram, dat is zo’n 4 op de 10 kinderen in die leeftijdsgroep. Ruim voor hun dertiende verjaardag gebruikt een aanzienlijk deel van de Nederlandse kinderen dus al een of meerdere social media platforms. Om kinderen beter te beschermen tegen de vele online risico’s van social media, smartphones en schermtijd, pleiten Franse experts onlangs voor heldere leeftijdsgrenzen: geen smartphone tot 13 jaar en geen social media tot 15 jaar. Ook in de US en de UK gaan er steeds meer stemmen op – zowel onder experts als onder ouders – om de leeftijden waarop kinderen een smartphone krijgen en op social media mogen, te verhogen: geen smartphone voor de middelbare school en geen social media voordat een kind 16 is.

Minimum leeftijd door Amerikaanse wet

Social media platforms hanteren de leeftijdsgrens van 13 jaar omdat ze wel moeten: vanwege wettelijke verplichtingen dus. Dit heeft te maken met de Amerikaanse wet over de bescherming van gegevens van minderjarigen. De meeste platforms zijn namelijk ontstaan in de Verenigde Staten. Daar wordt de Children’s Online Privacy Protection Act (COPPA) uit 1998 gehandhaafd, die voorschrijft dat websites en online diensten geen persoonlijke informatie mogen verzamelen van kinderen jonger dan 13 jaar zonder verifieerbare ouderlijke toestemming. En die informatie mogen zij niet gebruiken voor commerciële doeleinden, zoals het tonen van advertenties. Deze wet dwingt social media platforms om de officiële leeftijdsgrens van 13 jaar aan te houden, maar erg strikt leven ze die grens niet na.

Social media bedrijven die hun hoofdkantoor in Amerika hebben, moeten de leeftijdsgrens van 13 ook hanteren voor ‘gebruikers’ uit andere landen (ik heb persoonlijk wat moeite met de term ‘gebruikers’, vandaar de aanhalingstekens). Tenzij een land of een groep landen, zoals bijvoorbeeld de Europese Unie, deze grens ‘overruled’ door voor hun eigen land of regio een andere leeftijdsgrens af te dwingen en daarover afspraken te maken met de social media bedrijven.

Nieuwe wetgeving social media op komst

Social media bedrijven houden momenteel geen rekening met de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en tieners. Deden zij dat wel, dan zouden zij (onder andere) de gestelde leeftijdsgrens van 13 jaar strikter naleven of die leeftijdsgrens verhogen. Maar daar hebben zij natuurlijk geen belang bij. Dus leggen zij de verantwoordelijkheid bij ouders en de kinderen zelf neer. Gelukkig werken Amerikaanse beleidsmakers inmiddels aan COPPA 2.0, een nieuwe versie van de wet die kinderen maar ook tieners beter moet beschermen tegen de belangen van social media platforms en andere big tech bedrijven.

De huidige COPPA-wet is meer dan 25 jaar oud, en geldt alleen voor kinderen jonger dan 13 jaar. In de nieuwe versie van de wet, die nog niet is aangenomen, wordt ook rekening gehouden met tieners tussen de 12 en de 17 jaar. Of dit daadwerkelijk iets zal veranderen aan de leeftijd waarop kinderen social media gaan gebruiken én aan betere bescherming van kinderen en tieners op social media, is nog afwachten. Het lijkt me geen toeval dat de Amerikaanse sociaal psycholoog Jonathan Haidt, die in maart het boek ‘The Anxious Generation’ uitbracht, juist nu zo’n enorm mediaoffensief is gestart om de minimum leeftijd voor social media naar 16 jaar te krijgen.

Veiligheid en welzijn van kinderen als prioriteit

Leeftijdsbeperkingen alleen zijn natuurlijk niet de oplossing, mede omdat kinderen manieren vinden om deze beperkingen te omzeilen. Bovendien kan zo’n leeftijdsgrens leiden tot de perceptie dat sociale media veilig zijn voor tieners boven de drempelleeftijd, terwijl de hersenen zich nog ontwikkelen tot de leeftijd van 25 jaar. Ook het veiliger maken van de apps zelf en de aangeboden content die kinderen en tieners te zien krijgen, zou een prioriteit moeten zijn voor wetgevers en social media bedrijven. Zo is vandaag bekendgemaakt dat wereldwijd 1 op de 8 kinderen slachtoffer is van online seksueel misbruik. Vaak gebeurt dat door contact te leggen met kinderen via social media. Helaas blijven Nederlandse kinderen daarbij niet buiten schot.

Leeftijdsgrens social media niet zaligmakend

Als ouder is het belangrijk dat je je bewust bent van de risico’s die het gebruik van social media door je kind met zich meebrengen. Niet alleen leeftijd doet er toe. Sluit je ogen niet voor de tijd die je kind op social media spendeert en wat het daar doet en ziet. Praat met je kind over online ervaringen. En onthoud dit: uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat hoe langer je kind op social media doorbrengt, hoe nadeliger dit voor je kind is.

Meer weten over kinderen, schermtijd, smartphones en social media?
Meld je hier aan voor mijn mailinglist. Als bonus ontvang je gratis mijn e-book 5 valkuilen van schermstrijd in je gezin!