Kinderen als Content Kings

In een van de laatste hoofdstukken van de roman ‘De kinderen zijn koning’ belt Sammy Diore radeloos met een psychiater die zich bezighoudt met de invloed van de digitale revolutie op angststoornissen. Compleet in paniek smeekt Sammy hem om hulp. Hij komt al maanden zijn huis niet meer uit omdat hij zich inbeeldt dat hij overal wordt gefilmd; op straat, in winkels, in taxi’s, bij de bakker. Hij vertrouwt niemand meer en voelt zich nergens veilig. Het gaat zelfs zover dat hij denkt dat er camera’s in de ogen van zijn dierbaren zijn geïmplanteerd.

Volgens de psychiater lijdt Sammy aan het Truman Show-syndroom. Patiënten die daaraan lijden zijn ervan overtuigd dat ze onophoudelijk worden gefilmd en dat elke minuut van hun leven ergens wordt uitgezonden. De oorzaak van deze angsten ligt meestal in het verleden, in het geval van Sammy bij zijn jeugd als kidfluencer voor het YouTube-kanaal Happy Playtime van zijn moeder Mélanie. Zowel Sammy als zijn zus Kimmy gaan zwaar gebukt onder hun vlog verleden en hebben inmiddels al het contact met hun ouders verbroken. Dochter Kimmy klaagt haar ouders bovendien aan wegens schending van het beeldrecht en ondeugdelijke opvoedkundige beslissingen.

Schrijnend, maar gelukkig fictie, uit de pen van de Franse schrijfster Delphine de Vigan. Dat de werkelijkheid hier helaas niet ver vanaf staat, blijkt wel nu de kinderen van de eerste lichting momfluencers en familievloggers volwassen worden. Ze beginnen van zich te laten horen, en hun kritiek is niet mals.

Content babies
In maart kwam Teen Vogue met een uitgebreid artikel over het onderwerp familievloggers. Claire, wiens naam om privacyredenen is veranderd, groeit op in zo’n vloggezin en heeft nooit een leven gekend waarin er geen camera op haar gericht is. De eerste keer dat ze viraal ging, was ze een peuter. Toen het kanaal van de familie views begon binnen te halen, zegden haar beide ouders hun baan op omdat de inkomsten van het YouTube-kanaal voldoende waren om de familie te onderhouden en hen een mooier huis en een nieuwe auto te bezorgen. “Het is niet eerlijk dat ik iedereen moet steunen”, zegt Claire in het artikel. “Ik probeer niet boos te zijn, maar ik ben het wel.” Toen ze haar vader een keer vertelde dat ze geen YouTube-video’s meer wilde maken, zei hij dat ze dan zouden moeten verhuizen, dat haar ouders weer werk zouden moeten zoeken en er geen geld meer zou overblijven voor leuke dingen. Claire overweegt al om het contact met haar ouders te verbreken zodra ze 18 is.

De Amerikaanse Camyi Barrett is inmiddels 24 en heeft een duidelijke mening over hoe haar hele jeugd door haar moeder online is gedeeld. Ze voert nu campagne voor het invoeren van wetten om kind influencers te beschermen. Op TikTok vertelt ze dat ze in therapie is en geen contact meer heeft met haar moeder. De parallel met ‘De kinderen zijn koning’ is duidelijk.

Sharenting
Niet alleen voormalig kindinfluencers beginnen zich steeds vaker uit te spreken over de nadelige gevolgen die zij ervaren door alle content die hun ouders online gedeeld hebben, ook uit andere hoeken wordt campagne gevoerd om ouders bewust te maken van de weerslag die het posten van foto’s en video’s van kinderen kan hebben op de kinderen zelf.

Zo stelt de Amerikaanse mom.uncharted de norm van parental oversharing en het uitbuiten van kinderen online aan de kaak. Via haar kanalen op TikTok, Instagram en YouTube heeft ze inmiddels een bereik van meer dan 300.000 volgers, wat natuurlijk voor Amerikaanse begrippen vrij marginaal is, maar wel aangeeft dat er publiek is voor haar boodschap.

Onlangs schreef Liza Jarovsky, een Amerikaanse advocaat gespecialiseerd in privacyrechten én moeder van drie kinderen, een artikel over dit onderwerp. Zij vindt dat ouders zich meer bewust moeten zijn van de post-dopaminecyclus die door sociale netwerken tot stand wordt gebracht (zoals het goede gevoel dat je krijgt door likes en reacties op foto’s en filmpjes die je deelt), de privacy- en veiligheidsrisico’s en de mogelijke gevolgen van het ontbreken van toestemming van het kind. Liza Jarovsky: “Wanneer ouders iets online delen over hun kinderen, doen ze dat in bijna alle gevallen die ik kan bedenken voor zichzelf, niet voor het welzijn van het kind.”

Persoonlijk vind ik de kritiek van Jarovsky best confronterend om te lezen als ouder die ook weleens iets deelt over haar kinderen online. Weliswaar op besloten Instagram-account en meestal zonder mijn kinderen herkenbaar in beeld te brengen, maar toch.

Ook in Nederland groeit de aandacht voor het fenomeen ‘sharenting’: ouders die foto’s en video’s van hun kind posten op sociale media. Daarmee liggen momfluencers en familievloggers steeds meer onder vuur: ‘Scoren met je kind op Instagram, populair maar discutabel’, aldus RTL Nieuws. En: ‘Je kinderen gebruiken voor content kan echt niet meer’, vindt ELLE. Deze zomer komt de tweede bioscoopflim uit van een van de bekendste vlogfamilies van Nederland, de Bellinga’s. Na het huis zetten zij nu hun vakantie op stelten. Naar aanleiding van die aankondiging kregen ze er eind mei flink van langs in de uitzending van Shownieuws over familievlogs.

Geen toestemming
Een van de grootste kritiekpunten op momfluencers en familievloggers (en vergeet ook de vele reizende families op Instagram niet) is dat ze voortdurend de privacy van hun kinderen schenden en daarmee ook het portretrecht. Kinderen hebben recht op privacy en in principe mogen er geen afbeeldingen of video’s van hen worden gepost zonder hun toestemming.

Kleine kinderen, waarmee volgens de rechtspraak kinderen onder de 12 à 14 jaar worden bedoeld, zijn niet in staat om die toestemming te geven. De ouders geven dan als het ware zichzelf de toestemming om de content te delen. Na de leeftijd van 12 jaar wordt aangenomen dat kinderen die toestemming wel kunnen geven.

Wat portretrecht betreft moeten (beide) ouders in principe toestemming geven om het minderjarige kind af te beelden. Eén ouder volstaat dus niet. Wanneer de minderjarige zelf in staat is om een oordeel te vormen, is ook zijn of haar toestemming nodig naast die van de ouders. Bron: Wanted.law. 

Je kind als online verdienmodel
Een ander vorm van kritiek is dat momfluencers en familievloggers hun kinderen commercieel uitbuiten. Frankrijk heeft sinds enige jaren een wet aangenomen om kindinfluencers te beschermen. Deze wet biedt hen dezelfde bescherming als die voor kindermodellen en acteurs, waarbij hun verdiensten op een bankrekening worden gestort tot ze 16 worden. Daarnaast hebben deze kinderen nu ook het recht om vergeten te worden, wat betekent dat online platforms verplicht zijn om inhoud te verwijderen op verzoek van het kind. Bovendien moeten bedrijven die kindinfluencers in willen zetten voor hun marketingcampagnes, daarvoor toestemming krijgen van de lokale autoriteiten.

In Nederland zijn, net als in veel andere landen, nog geen wetten om de inzet van kind influencers te reguleren, terwijl er wel zeer strenge regels zijn als het gaat om het inzetten van kinderen in bijvoorbeeld films, commercials en theaterproducties. De Bellinga’s zullen er inmiddels alles van weten.

Gewoon bloot?
Een laatste punt van kritiek op sharenting is dat dergelijke content ook in verkeerde handen terechtkomt. Daar wil je als ouder natuurlijk liever niet aan denken. Momenteel houdt meer dan de helft van de ouders er bij het delen van content geen rekening mee of een kind een ontbloot (boven)lijf heeft op een foto of in een video, zo blijkt uit recent onderzoek. Strand-, zwembad- en andere zomerfoto’s verschijnen dan ook regelmatig op social media. David Janssen, directeur en cyber security analyst bij VPNGids.nl: “Kinderen in het zwembad of op het strand zijn natuurlijk schattig en het is verleidelijk om een foto hiervan te delen. Maar je moet er niet aan denken: mensen die zichzelf bevredigen door te kijken naar een foto van jouw kind. Helaas is dit de werkelijkheid. Let dus altijd op wat je plaatst over je kind.”

Nog even terug naar de Bellinga’s. In het TV-item op Shownieuws kwam ook een dataexpert aan het woord, die een van hun vlogs had geanalyseerd. Een deel van de kijkers bleek de vlog wel op een heel laat tijdstip te hebben bekeken en bleek bovendien in het bijzonder aandacht te hebben voor de videofragmenten waarop het Bellinga kroost onder de douche stond of op andere wijze enigszins bloot in beeld werd gebracht. Brrrr….

Bewustwording
Inmiddels is de Nederlandse arbeidsinspectie een meldpunt gestart om jonge kindinfluencers te beschermen. Ik vraag me echter af of zo’n ‘kliklijn’ enig nut heeft. Het lijkt me veel belangrijker dat ouders bewust worden van de mogelijk nadelige gevolgen van sharenting en kritischer zijn op hun eigen post gedrag. Jij en ik, maar zeker ook de vele momfluencers, traveling families en andere influencer-ouders die regelmatig content van hun kinderen op hun kanalen posten.

Gelukkig zijn er steeds meer influencers die het goede voorbeeld geven en hun kind niet meer herkenbaar in beeld brengen, zoals Monica Geuze en Nicolette van Dam. Nu maar hopen dat Luan, Lucilla, Luxy en Lucius het leven van hun ouders niet op stelten zetten als ze straks meerderjarig zijn…

Overwegingen voor ouders
Privacy advocaat Liza Jarovsky komt met een aantal zinvolle vragen die ouders zichzelf kunnen stellen voordat zij content van hun kind posten:

• Heeft het zin om het online te plaatsen in plaats van er privé bij stil te staan met mijn kind of face-to-face met vrienden? 
• Heeft mijn kind op enigerlei wijze baat bij mijn post? 
• Kan ik het plaatsen zonder mijn kind bloot te geven? 
• Zal mijn kind over een paar jaar blij zijn te ontdekken dat ik dit heb gepost? 
• Zou ik blij zijn te weten dat mijn ouders alles over mij deelden met vreemden of verre vrienden?

Meer weten?
Wil je meer weten over kinderen, online media en mediaopvoeding? Volg me op Instagram, LinkedIn of meld je hieronder aan voor mijn mailinglist en ontvang gratis mijn e-book 5 valkuilen van schermstrijd in je gezin.